Kamulaştırma Nedir?

Kentsel dönüşüm projelerinin yaygınlaşması ile adını sıkça duymaya başladığımız kamulaştırma nedir? Kamulaştırma süreci nasıl işliyor? İşte hepsi ve daha fazlasının cevabı…

HABER: Şengül KIRMIZITAŞ

Kamulaştırma nedir sorusunun yanıtına şöyle açıklık getiribiliriz; kamulaştırma istimlak, kamu yararı gözetilerek şahısa ait taşınmazların belli bir proje amacına göre, hastane, okul, yol gibi kamunun ortak kullanımına hizmet verme amacıyla kanun hükümlerinin uygulanması işlemidir.

Kamulaştırma bir yerde zorla satın alma işlemidir. Bu satın almanın kanunla düzenlenen esaslar çerçevesinde ve bedeli ödenmek sureti ile yapılabiliyor.

Kimler kamulaştırma yapabilir?
Kamulaştırma Kanunu gereğince devlet kurumu olarak nitelendirilen belediyeler, DSİ Genel Müdürlüğü, üniversiteler ve karayolları genel müdürlüğü, kamu yararı söz konusu olduğunda bedelin peşin ödenmesi şartı ile ve kanunlar çerçevesinde özel mülkiyetteki bir taşınmazı satın alabilir.

Kamulaştırma iki şekilde yapılıyor. Birincisi normal kamulaştırma ikincisi ise acil kamulaştırma.

Acil Kamulaştırma Nedir?
Son yıllarda adını fazla duymaya başladığımız acele kamulaştırma nedir sorusuna ise şöyle yanıt verebiliriz; acele kamulaştırma, kamulaştırma prosedürlerinin bakanlar kurulu kararı ya da kanunlarda sayılan özel durumlarda hızlandırılarak yapıldığı uygulamaya denir. Yani kamu yararının olduğu bazı acil durumlarda gecikmeye fırsat vermeksizin bilirkişi raporu düzenlenerek diğer işlemlerin kamulaştırma işlemlerinden sonra yapıldığı uygulamaya acil kamulaştırma denir.

Acele kamulaştırma kararı alma yetkisi devletin her organına değil Bakanlar Kurulu’na verilmiştir.
Acil kamulaştırma daha çok karayolları yapımında görülürken ikinci yaygın olarak uygulandığı alan ise kentsel dönüşüm diyebiliriz.

Kamulaştırma süreci nasıl işliyor?
Kamulaştırma süreci şu şekilde işliyor;
•Kamusallaştırmayı yapacak olan idare kamu yararı kararını alır ve bu karar ilgili onay merci taraflarından onaylanır. Böylece kamulaştırma süreci de başlamış olur.

•İdare kamulaştırılacak olan taşınmaz malların sınırını, yüzölçümünü ve cinsini gösteren ölçekli bir plan yapar ve yaptır.

•İdare kamulaştırılacak olan malların sahiplerini ve bunların adreslerini tapu, vergi ve nüfus kayıtları üzerinden yapacağı araştırmalar yolu ile tespit edilir.

•İdare kamulaştırılacak olan taşınmazın bedelini belirlemek için bünyesindeki “kıymet takdir komisyonu”nu görevlendirir. Bu değer tahmini bir değerdir. Dava ile bu değerin artırılması mümkün olabiliyor.

•Bedel belirlendikten sonra bu bedel üzerinden uzlaşma komisyonu ile pazarlık süreci başlar.
•İdare kamulaştırma kararlaştırılan malın malikine tespit edilen bedeli belirtmeksizin resmi taahhütlü bir yapı yazarak söz konusu taşınmazı peşin ya da kanunun öngördüğü hallerde taksitle ödemek suretiyle satın almak istediğini bildirir. Ve taşınmaz sahibinin bu noktada kamulaştırmadan haberi olur.

•Malik veya yetkili temsilci tarafından yazının tebliğinden itibaren 15 gün içinde söz konusu malı pazarlıkla ya da anlaşarak satmak ya da trampa isteği ile idareye başvurması durumunda uzlaşma komisyonu tayin edilerek pazarlık başlar.

(Eğer malik yazıyı teslim aldıktan sonra 15 gün içinde kamulaştırmayı yapacak olan idareye başvurmazsa ya da pazarlık görüşmelerinden bir sonuç alınamazsa kamulaştırmayı yapacak olan idare malike karşı “kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası”nı açar. Uygulamada, kıymet takdir komisyonları tarafından tespit edilen bedeller taşınmaz mal maliklerini genelde tatmin etmediği için, kamulaştırma bedelleri çoğu zaman adı geçen dava yolu ile tespit edilir.)

•Pazarlık görüşmeleri sonucunda taraflar arasında anlaşma sağlanması durumunda bir anlaşma tutanağı hazırlanır ve taraflarca imzalanır.

•İdare, anlaşma tutanağının tanzim tarihinden itibaren en geç 45 gün içinde, tutanakta belirtilen bedel ödenmeye hazır hale getirerek malike bildirir. Taraflar tapuda bir araya gelir. Malik taşınmazı idareye devreder, idare de bedelini malike öder.