Kentsel Dönüşümde Risk Alanı Tehlikesi

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın kentsel dönüşüm kapsamında riskli alan olarak ilan ettiği bölgelerdeki yapılar gerçekten deprem riski taşıyor mu?

Kentsel dönüşüm kapsamında Bakanlık tarafından riskli alan ilan edilen bölgelerle deprem otoriterlerinin açıkladığı riskli alanlar arasındaki fark akıllarda soru işareti bıraktı.

Bilindiği üzere kentsel dönüşüm çalışmaları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın riskli alan olarak ilan edilen bölgelerde gerçekleştiriliyor. Olası bir depremde yıkılması muhtemel yapılar kentsel dönüşüm çalışmaları ile yenileniyor. Yapılan bir analiz ise bakanlığın riskli alan olarak açıkladığı kentsel dönüşüm bölgelerinin deprem afet otoriteri olarak bilinen Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı'nın riskli alan bölgeleri ile uyuşma oranının düşük olduğunu ortaya çıkardı.

6.5 milyondan fazla evi yenilemek için başlatılan kentsel dönüşüm, en çok rantı yüksek ilçelere uğradı. Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı’nın açıkladığı riskli alanlar haritası ile bakanlığın riskli ilan ettiği alanlar yüzde 72.9 örtüşmüyor. Riskli alan ilan edilen ilçelerin şehrin merkezinde, konut değeri yüksek bölgeler olması dikkat çekiyor.

2012’de çıkan, Afet Riskli Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun İstanbul’da çok sayıda ilçenin kaderini değiştirdi. Kadıköy Fikirtepe, Gaziosmanpaşa, Esenler, Bağcılar, Beyoğlu gibi ilçelerde yüzlerce bina yıkıldı, yeni bina yapma çalışmaları da sürüyor. Oysa Japonya Uluslararası İşbirliği AJansı’nın (JICA) açıkladığı depremde riskli alanlar haritası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ilan ettiği riskli alanlar yüzde 72.9 oranında örtüşmüyor. Rantı yüksek bölgelerin ‘riskli alan’ ilan edildiği öne sürülüyor. Türkiye’de 6.5 milyondan fazla evin yenilenmesi hedefiyle başlayan dönüşüm sürecinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bazı ilçelerde ‘riskli alanlar’ ilan etti. Riskli alan ilan edilen bölgeler inşaat firmalarının ilk adresi oldu. Kentsel dönüşüm kapsamında yapılan yeni gayrimenkul projelerinde vergi ve harçlardan muaf olunması, KDV’nin yüzde 18 yerine yüzde 1 olması ve kimi ilçelerde sağlanan imar artışı bu ilçelerdeki dönüşümü daha kârlı bir yatırıma çevirdi.

Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Naci Görür, “‘Kentsel dönüşüm neden bu ilçelerde başladı’ derseniz buna bilimsel cevap yok. Kentsel dönüşüm şuan müteahhitlik hizmeti olarak ilerliyor. Oysa dönüşüm lüks rezidans yapmakla değil, omurgası sağlam ama uygun fiyatlı evler yapmakla olur” dedi. İstanbul’da ilçeleri inceleyen kapsamlı bir çalışma yapılmadığını, bina envanterinin çıkarılmadığını söyleyen Görür, müteahhitlerin ilgi duyduğu alanların riskli ilan edildiğini ileri sürdü. Görür şunları söyledi: “Olası bir depremde binlerce can kaybedersek, o alanların riskli ilan edilmemesinin hesabını hangi kurum verecek merak ediyorum. Belki de şu an depremde yıkılmayacak binaları yıkıp yapıyoruz”

RİSK HARİTASI GEREK

Şehir Plancısı Faruk Göksu ise, İstanbul’da yapılan kentsel dönüşüm çalışmalarını ‘gayrimenkul geliştirme’ olarak tanımladı. Kanunun, en az riskli ilçelerde uyguladığını ileri süren Göksu, “En yüksek riskli bölgelerde kentsel dönüşüm yok. Piyasa koşullarında imar artışı vergi avantajı gibi kolaylıklar inşaat firmalarını riskli alana değil, kâr gördüğü yere yöneltti” dedi.

EN RİSKLİSİNDEN BAŞLANMALI

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde Esenler, Gaziosmanpaşa, Bağcılar 2. derece, Sarıyer 3. derece deprem kuşağında yer alıyor. Bu ilçelerde riskli alanlar ilan ediliyor.

1. derece deprem kuşağında yer alan Beylikdüzü, Bakırköy, Bahçelievler, Zeytinburnu, Fatih, Ümraniye, Ataşehir, Maltepe, Sancaktepe, Tuzla, Pendik gibi ilçelerde ise riskli alan çalışması yok ya da yok denecek kadar az. Uzmanlar, Bakanlık tarafından riskli ilan edilen yerlerde kentsel dönüşüm olmasının hatalı olmadığını belirtiyor. İlan edilen yerlerde de risk olduğunu belirten uzmanlar en riskliden en az riskliye doğru çalışma yapılması gerektiğini söylüyor. Öte yandan belediyeler tarafından yapı ruhsatı verilen yapıların bina sayısı yüzde 25.6, yüzölçümü yüzde 39.2, değeri yüzde 54.4, daire sayısı yüzde 33.3 arttı. Bu artışta vergi avantajlı ilçelerde yapılan inşaatların etkili olduğunu belirten uzmanlar, ilçe bazında arz fazlası olacağı uyarısında bulundu.

RİSKLİ ALANI KİM BELİRLİYOR ?

Bir alanın riskli olarak tespit edilmesi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, gerekli belgelerle inceleme yapıyor. İnceleme döneminde Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın da görüşüne başvuruluyor. Bakanlık gelen taleplerden uygun gördüklerini Bakanlar Kurulu’na sunuyor ve Bakanlar Kurulu riskli alan kararını veriyor.

Hürriyet'te yer alan habere göre; İstanbul’da bugüne kadar Bakanlar Kurulu kararı ile 1106.25 hektarlık alan riskli ilan edildi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Gaziosmanpaşa, Sarıyer, Bağcılar, Esenler, Küçükçekmece, Kadıköy ve Beyoğlu gibi ilçelerde riskli alanlar belirledi.