Topkapı Sarayı ‘denetimli imara’ açılıyor

Topkapı Sarayı’nda bulunan Hasbahçe’nin denetimli imara açıldığı belirtildi. Fatih Belediyesi Topkapı Sarayı’nın sit derecesini düşürmek için İstanbul 4 Numaralı Kültür Varlıkları Koruma Kurulu’na başvuru gerçekleştirdi. 1995 yılında 1. derece arkeolojik sit alanı ilan edilen Sur-u Sultani içinde kalan Hasbahçe’nin 3. derece arkeolojik sit derecesine düşürülmesi önerisine Koruma Kurulu tarafından itiraz edilmedi.

2863 sayılı Kültür Varlıkları Koruma Yasası’na göre 1. derece arkeolojik sitlerde yapılaşma tamamen yasakken, 3. derece arkeolojik sit alanlarında müze denetimli inşaat izni sağlanıyor. Çıkan kararla birlikte istenilen yerlerde denetimli inşaat yapılmasının önü açılıyor. Saray’ın avluları için ise kararı Kültür Bakanlığı tarafından verilecek.
Topkapı Sarayı’nı çepeçevre saran Sur-u Sultani’nin tamamı 1995 yılında Koruma Kurulu kararı ile 1. derece arkeolojik sit alanı ilan edilmişti. 22 yıl sonra Fatih Belediyesi’nin talebi ile sitten düşürülmek istenen bölge, UNESCO Dünya Kültür Miras Alanı içinde yer alıyor. Fatih Belediyesi Etüd Proje Müdürlüğü, mevcut sit derecelerini revize eden yeni bir öneri paftası ile eylül ayında Koruma Kurulu’na müracaat ederek, bu yeni teklife göre Topkapı Sarayı Müzesi’nde binaların bulunduğu alanlar 1. derece arkeolojik sit, birinci, ikinci ve üçüncü avlu, askeri depolar, eski matbaa okulunun bulunduğu alanlar ile demir yolu ve surların arasında kalan Hasbahçe’nin ise 3. derece arkeolojik sit yapılması önerisinde bulundu. 15 Eylül günü İstanbul 4 Numaralı Kültür Varlıkları Koruma Kurulu özel bir gündem ile Topkapı Sarayı’nı arkeolojik sitten çıkarılmasını hakkında görüşme düzenlendi. Müze yetkililerinin karşı çıktığı toplantıda hararetli tartışmalar yaşanırken, Koruma Kurulu Başkanı Cem Eriş ile Fatih Belediyesi Başkan Yardımcısı Erhan Oflaz arkeolojik sit sınırının değişmesi yönünde görüş aktardı. Kurulun arkeolog üyesi Prof. Dr. Şevket Dönmez de karara itiraz etmezken, Mimar üye Prof. Dr. Nazlı Ferah Akıncı karşı oy verdi.

İstanbul 4 Numaralı Kültür Varlıkları Koruma Kurulu’nun 15 Eylül 2017 tarih 5845 sayılı kararında şu ifadelere yer verildi: “Fatih Belediye Başkanlığı Etüd Proje Müdürlüğü’nün 12.09.2017 tarihli yazısında mevcut sit derecelerini revize eden öneri paftanın Topkapı Sarayı Müzesi ve ilgili yapılarına ilişkin kısmının Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce belirlenecek ihtiyaç ve programlar kapsamında ayrıca değerlendirilmesi gerektiğine; Sur-u Sultani ve kıyı kenar çizgisi arasında kalan mevcut kentsel sit ve tarihi sitin devamına; Sur-u Sultani ile Devlet Demiryolları hattı arasında kalan ve ekli paftada işaretli, kadim Topkapı Sarayı’nın Sepetçiler Kasrı ile Ahırkapı Feneri arasındaki hasbahçesinin önemli kadim yapılarını (Sepetçiler Kasrı, Şevkiye Köşkü, İncili Köşk, Balıkhane Kasrı gibi) barındıran alanın 3. derece arkeolojik sit olarak değerlendirilmesi hususu kurulumuzca uygun mütalaa edilmekte olup, Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğü’nden görüş sorulmasına karar verildi.’

DENETİMLİ İMAR KARARI

Topkapı Sarayı’nı çevreleyen surlara Sur-u Sultani deniliyor. Deniz tarafındaki surlar Gülhane ile başlayıp Ahırkapı Feneri’nin ilerisinde son buluyor. Surlar ile eski banliyo hattının geçtiği demiryolları arasında kalan bölüm de Hasbahçe şeklinde isimlendiriliyor. Hasbahçe içinde Şevkiye Köşkü ve Balıkhane Kasrı’nın neredeyse temelleri bile kaybolmuş halde. Sadece İncili Köşk’ün surlara dayanan bir kısmı ayakta kalmayı başarmış durumda. Demiryolu ile surlar arasında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait eski Deri ve Zührevi Hastalıklar Hastanesi, otopark ve Ulaştırma Bakanlığı’na ait Ahırkapı Feneri müştemilatı ile bahçesi yer alıyor. Bu alanların tamamı 1. derece arkeolojik sit alanı olarak geçiyordu. İnşaat yapımına engel olan bu statü yeni kararla birlikte değiştirilmiş oldu. Bu bölge 3. derece arkeolojik sit alanına düşürülerek kontrollü olarak imara açıldı.

UYGULAMA SONDAJ KAZISINDAN SONRA

2863 sayılı Kültür Varlıklarını Koruma Yasası sit alanlarını koruma yetkisini Koruma Yüksek Kurulu’na vermiş durumda. Yüksek Kurul bu görevi ilke kararları ile yürütüyor. Arkeolojik sitlerin koruma ve kullanma koşulları da 658 sayılı ilke kararında ifade ediliyor. Buna göre, ‘‘1. derece arkeolojik sit alanlarında kesinlikle hiçbir yapılaşmaya izin verilmemesine, imar planlarında aynen korunacak sit alanı olarak belirlenmesine, bilimsel amaçlı kazıların dışında hiçbir kazı yapılamayacağına’’ ifadesi yer alıyor.

Aynı ilke kararında 3. derece arkeolojik sit alanları için ise şu ifadeler yer alıyor: ‘‘Bu alanlarda belediyesince veya valilikçe inşaat izni verilmeden önce, ilgili müze müdürlüğü uzmanları tarafından sondaj kazısı gerçekleştirilerek, sondaj sonuçlarına ilişkin raporun, kültür varlığının bulunması halinde varsa kazı başkanının görüşleri ile birlikte müze müdürlüğünce koruma kuruluna iletilip kurul kararı alındıktan sonra uygulamaya geçebileceğine.’’